Kazimierz Pasternak
Według Ustawy z dnia 24 czerwca 1983r. o społecznej inspekcji pracy o wyborach społecznej inspekcji pracy u pracodawcy decydują wyłącznie zakładowe, międzyzakładowe organizacje związkowe. Brak organizacji związkowej w zakładzie pracy uniemożliwia dokonanie wyborów sip np. przez pracowników czy pracodawcę. Tak więc w pierwszej kolejności działające u pracodawcy organizacje związkowe podejmują stosowne uchwały w sprawie powołania, wyborów społecznej inspekcji pracy.
Na podstawie art. 6 ust. 6 cytowanej ustawy wybory społecznych inspektorów pracy przeprowadzają zakładowe organizacje związkowe na podstawie uchwalonych przez siebie regulaminów wyborów.
W regulaminach wyborów zakładowe organizacje związkowe dostosowują organizację społecznej inspekcji pracy do potrzeb wynikających ze struktury organizacyjnej zakładu pracy, liczby zatrudnionych pracowników i skali zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników. Społeczną inspekcję pracy powołaną z mocy ustawy do kontroli przestrzegania prawa pracy w tym przepisów i zasad bezpieczeństwa pracy w zakładzie pracy tworzą: zakładowy społeczny inspektor pracy dla całego zakładu pracy, oddziałowi (wydziałowi) społeczni inspektorzy pracy – dla poszczególnych oddziałów (wydziałów) oraz grupowi społeczni inspektorzy pracy – dla komórek organizacyjnych oddziałów (wydziałów).
Społecznym inspektorem pracy może być pracownik danego zakładu pracy, który jest członkiem związku zawodowego i nie zajmuje stanowiska kierownika zakładu pracy lub stanowiska kierowniczego bezpośrednio podległego kierownikowi zakładu. Zakładowe organizacje związkowe mogą postanowić, że społecznym inspektorem pracy może być także pracownik zakładu niebędący członkiem związku zawodowego.
Ponadto kandydat na zakładowego sip powinien posiadać co najmniej pięcioletni staż pracy w branży, do której zakład należy i co najmniej dwuletni staż pracy w danym zakładzie. Oddziałowi, grupowi sip winni legitymować się co najmniej dwuletnim stażem pracy w branży i co najmniej jednorocznym stażem pracy w danym zakładzie. Wymogi te nie dotyczą nowo otwieranych branż z zakładami pracy włącznie. Społecznych inspektorów pracy każdorazowo wybierają i odwołują pracownicy zakładu pracy.
W zakładach pracy liczących do 300 pracowników zarówno zakładowych jak i oddziałowych sip wyboru dokonują pracownicy podczas zebrania ogólnego zakładu, oddziału. Tam, gdzie zatrudnionych jest więcej niż 300 pracowników zakładowy sip wybierany jest na zebraniu wydziałowych (oddziałowych) i grupowych sip. Oddziałowego (wydziałowego) sip wybiera zebranie grupowych społecznych inspektorów pracy. Tryb wyborów sip, sposoby zgłaszania kandydatów określają regulaminy wyborów przyjęte uchwałami przez zakładowe, międzyzakładowe organizacje związkowe. Wybory przeprowadzają w ściśle określonych terminach w uzgodnieniu z pracodawcą organizacje związkowe, wykazując staranność dokumentacyjną związaną z przebiegiem zarówno głosowania jak i zebrania, na którym mogą pojawić się cenne uwagi przydatne w pracy wybranych sip. Po zakończonych wyborach organizacje związkowe informują pracodawcę na piśmie o wynikach wyborów, co jest konieczne chociażby w sferze szczególnej ochrony stosunku pracy społecznych inspektorów pracy.