Krystyn Toczyłowski
Kadet kapral Zygmunt Toczyłowski urodził się 29 kwietnia 1904r. w Jędrzejowie. Po ukończeniu Państwowego Gimnazjum im. Jana Śniadeckiego w Kielcach wstąpił do Korpusu Kadetów nr 1 w Krakowie. W 1921r. Korpus Kadetów został przeniesiony do Lwowa. Szkoły te dzięki wysokiemu poziomowi nauczania oraz wzorowo organizowanej pracy pozalekcyjnej kształtowały cechy pozytywne – przywiązanie do munduru i zawodu żołnierza, pracy dla Ojczyzny oraz umiłowanie honoru i odwagi.
W tym czasie po przegranym plebiscycie na Górnym Śląsku szykowano się do III Powstania Śląskiego. Gromadzono siły i środki, aby nie oddać Górnego Śląska w ręce niemieckie.
10 maja 1921r. wyruszyła (uciekła) ze Lwowa grupa (wg danych około 47) kadetów w celu wsparcia walczących powstańców. Przemieszczali się przez Przemyśl, Żurawicę, Rzeszów (gdzie zostali tymczasowo zatrzymani), następnie przez Podgórze, Strzemieszyce, Ostrowy Górnicze, Sosnowiec, Szopienice (spotkanie z Maciejem Mielżyńskim pseud. Nowina Doliwa), Wodzisław, Nędza. W Kędzierzynie 19 maja 1921r. skierowani do II Baonu 8 pułku 7 kompani kapitana Franciszka Rataja. Następnie przez Sławęcice, Leśnicę i Żurawno, docierają tam 20 maja 1921r. Tutaj Zygmunt dostaje przydział jako instruktor. W trakcie walk o Górę Św. Anny, pod Jasioną (prawdopodobnie pod Ligotą Dolną) zostaje ciężko ranny.
Z powodu zaciekłych walk nie było możliwości odtransportowania go za linię frontu. Pochowany został w mogile zbiorowej – poległych sześciu powstańców na terenie majątku Nider Elguth.
W ubraniu Zygmunta znaleziono portfel z jego notatkami oraz kartkę zawierającą adres rodziców, na który należy ich zawiadomić w razie jego śmierci. Właściciel majątku w Nider Elguth o nazwisku Gabor o powyższym zawiadomił władze niemieckie oraz rodziców Zygmunta w Jędrzejowie. Według opowieści rodzinnych jego mama – Janina Toczyłowska wraz z inną kobietą wybrała się do miejsca, gdzie znajdowało się ciało Zygmunta. Śmierć na polu chwały Kadeta Zygmunta Toczyłowskiego jest potwierdzeniem wrodzonych i nabytych w Korpusie Kadetów Nr 1 ideałów dla Ojczyzny oraz w postępowaniu kadeta w myśl głęboko pojętego sensu haseł Szkoły Rycerskiej: „Najwyższym zwycięstwem jest zwyciężać samego siebie”, „Nic dla mnie – wszystko dla Ojczyzny”.
Kadet kapral został odznaczony pośmiertnie Krzyżem Niepodległości oraz Śląską Wstęgą Waleczności I klasy.
Ekshumacja zwłok Zygmunta Toczyłowskiego z pola walki Powstania Śląskiego w rejonie Nider Elguth i przewiezienie do Jędrzejowa nastąpiły w 1921r. Tu, na cmentarzu parafii Św. Trójcy, odbył się pogrzeb mający charakter manifestacji patriotycznej. Według klepsydry zwłoki Zygmunta przetransportowano koleją do Jędrzejowa w dniu 6 lutego 1921r., o godz. 4 po południu. Następnego dnia odbył się pogrzeb na cmentarzu parafialnym Św. Trójcy poprzedzony Mszą Św. o godz. 930 w kościele pod tym samym wezwaniem. Został pochowany w grobowcu rodziny Toczyłowskich, w którym od 1941r. spoczywają jego rodzice.
Grobem opiekuje się bratanek Zygmunta – Krystyn Zygmunt Toczyłowski.
Do wspomnień dołączam odręczny opis „ucieczki” z Korpusu Kadetów we Lwowie.
Wspomnienia opisałem na podstawie siedmiu kopii dokumentów znajdujących się w mojej gestii, Krystyna Toczyłowskiego, oraz przekazów rodzinnych.
Opis „ucieczki” z Korpusu Kadetów we Lwowie
Dnia 10 maja o godz. 9 ucieczka piechotką do Zimnej Wody, tam nocleg na torze. Pobudka o 6-tej rano, wyjazd do Przemyśla, stację omijamy pieszo do Żurawicy i koleją do Rzeszowa. W Rzeszowie aresztują nas, koniec końcem dojeżdżamy nocą do Podgórza, omijamy cichaczem w wagonie towarowym Kraków. 12 bm. jedziemy do Strzemieszyc, ze Strzemieszyc pieszo do Niemiec (obecnie Ostrowy Górnicze), z Niemiec do Sosnowca, w Sosnowcu nocujemy
I kwaterujemy w czerw. k. aż do 17. Odjazd do Szopienic. Nocleg rano 18 bm. Z „Doliwą” (Maciej Mierzyński Nowina – Doliwa Dow. Nacz. 3 grupy oper. Północ III powst. Śląskie).do Wodzisławia, stamtąd do Nędzy i dalej do Kędzierzyna. 19 b.m. Sławencice, Dow. Dyw. Kędzierzyna. 20 do Leśnicy i Żurawna, dow. Pułku. Stamtąd przydzielony do II b. 8 pułku 7 kompanii, jako instruktor.
