2013 – Rok pamięci Powstania Styczniowego
150 lat temu w nocy z 22 na 23 stycznia 1863 roku wybuchło najdłuższe i najwytrwalsze ze wszystkich powstań polskich. Skierowane było przeciwko jednemu z zaborców – Imperium Rosyjskiemu. Decyzję o Powstaniu ogłosił w Warszawie manifestem 22 stycznia 1863r. Tymczasowy Rząd Narodowy.
Ze względu na tę rocznicę XXVI Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ "Solidarność" obradujący w Kielcach w dn. 23-24 listopada 2012r. ogłosił rok 2013 Rokiem Powstania Styczniowego. Należy więc przypomnieć o udziale regionu świętokrzyskiego w tym zrywie narodowym. Kielecczyzna bowiem odegrała w tym powstaniu niemałą rolę. Profesor Wiesław Caban w swojej pracy pt. „ Z dziejów powstania styczniowego w rejonie Gór Świętokrzyskich” pisze, że spośród 956 bitew i potyczek jakie miały miejsce w Królestwie Polskim – 231 rozegrało się na naszym terenie.
Losy powstania 1863r. w samym powiecie kieleckim związane były z działalnością Mariana Langiewicza, który 10 marca 1863r. ogłoszony został dyktatorem całego powstania. Jego blisko 2 miesięczna kampania, czyli marsz od Wąchocka do Grochowisk (k. Pińczowa) była najgłośniejszym i najefektowniejszym wydarzeniem 1863r. 24 lutego1863 roku Langiewicz stoczył jedną z najkrwawszych bitew powstania na Kielecczyźnie – bitwę pod Małogoszczem. Brak miejsca nie pozwala na pełne wyliczenie wszystkich miejscowości w naszym regionie, które są związane z powstaniem. Autorzy opracowania pt. „W hołdzie przeszłości 1863-1864. Województwo świętokrzyskie” wyliczają aż 122 miejscowości – miejsca pamięci Powstania Styczniowego. Wymienić jednak trzeba te, które stały się miejscami większych bitew. Należą do nich m.in. wspomniany Małogoszcz, Opatów, Pierzchnica, Chroberz, Grochowiska, Bliżyn, Bodzentyn, Busko-Zdrój, Chęciny, Daleszyce, Kielce, Końskie, Kunów, Morawica, Parszów, Stopnica, Wąchock, Włoszczowa, Zagnańsk. Ostatnia potyczka na Kielecczyźnie została stoczona pod Kunowem 17 czerwca 1864r. W wymienionych bitwach brali udział zwykli powstańcy a wśród nich także wybitne osobistości. W bitwie małogoskiej brał na przykład udział Walery Przyborowski, późniejszy historyk powstania, a także Tadeusz Szymon Włoszek – wtedy uczeń szkoły powiatowej pińczowskiej – później nauczyciel łaciny i greki, wybitny działacz Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego.
Zryw powstańczy uwidoczniony został również w literaturze. Wiele wątków literackich dotyczy także wydarzeń w regionie kieleckim. Do najbardziej znanych utworów należy z pewnością literacki epizod powstańczy „Rozdziobią nas kruki i wrony” Stefana Żeromskiego oraz „Echa leśne” Jana Gajzlera i „Legenda kaplicy Św. Krzyża na Łysej Górze” Barbary Stefanii Kossuth.
Powyższe uwagi są tylko impresją w całej bogatej historii Powstania. Najbliższe dwanaście miesięcy powinny przypominać inne elementy tego zrywu patriotycznego.
Waldemar Bartosz
UCHWAŁA NR 17 XXVI KZD ws. ogłoszenia roku 2013 Rokiem Powstania Styczniowego
zobacz: Muzeum Historii Kielc
także: Biuletyn KK