Inicjatywę ustawodawczą w zakresie uchwalenia nowego święta podjął w 2010 r. śp. prezydent Lech Kaczyński. W jego założeniu miało być ono wyrazem hołdu dla żołnierzy tzw. drugiej konspiracji za świadectwo męstwa, niezłomnej postawy patriotycznej i przywiązania do tradycji patriotycznych, za krew przelaną w obronie Ojczyzny. Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” to także wyraz hołdu licznym społecznościom lokalnym, którym patriotyzm i stała gotowość ofiar na rzecz niepodległości Polski pozwoliły na kontynuację oporu przez cały okres PRL. Datę 1 marca wysunął ówczesny prezes IPN śp. Janusz Kurtyka. To rocznica wykonania w Warszawie w 1951 r. wyroku śmierci na siedmiu członkach IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. Termin „Żołnierze Wyklęci/Niezłomni” określa polskie podziemie niepodległościowe i antykomunistyczne po II wojnie światowej, stawiające opór sowietyzacji Polski. Liczbę członków wszystkich organizacji i grup konspiracyjnych szacuje się na 120-180 tys. Ostatni członek ruchu oporu – Józef Franczak ps. „Lalek” – zginął w obławie na Lubelszczyźnie dopiero osiemnaście lat (!) po wojnie – 21 października 1963 r.
